کاربرد نیم فاصله در متن فارسی
حال یکی از اصول اساسی نگارش در زبان فارسی (کاربرد نیم‌فاصله)، و اشتباهات رایج نویسنده‌ها و تایپیست‌ها آورده شده تا نامه‌ی شما از هر نظر بدون نقص باشد.
موارد کاربرد نیم‌فاصله
فاصله را میان هر دو کلمه‌ی مستقل ایجاد می‌کنیم، اما برخی کلمه‌ها هستند که از چند پاره یا تک‌واژ تشکیل شده‌اند؛ برای مثال:
- نشانه‌ی جمع «ها»، در صورتی که به واژه اصلی نچسبد: درخت‌ها، کتاب‌ها، کلاس‌ها
- واژه‌های مرکب: دانش‌آموز، نیم‌فاصله، چشم‌انداز، رود‌خانه، هم‌میهن
- نشانه‌ی نکره «ای»: مدرسه‌ای، نتیجه‌ای، سینی‌ای
- افزودن «برترین» و «برتر» به برخی واژه‌ها نیز با نیم‌فاصله صورت می‌گیرد مانند: داناترین، دیدنی‌ترین، آراسته‌تر و …
- فعل‌های ماضی نقلی، مضارع، ماضی استمراری: می‌شود
همچنین بهتر است زمانی که می‌خواهید کلمات مخفف انگلیسی را به فارسی بنویسید از نیم‌فاصله استفاده کنید؛ برای مثال: ای‌بی‌ام، سی‌پی‌یو
کاربرد نیم اسپیس در زیبایی بیش‌تر متن
روش تایپ نیم‌فاصله در ورد
در نرم‌افزار ماکروسافت ورد (Microsoft word) از کلیدهای ترکیبی زیر می‌توان برای ایجاد نیم‌فاصله استفاده کرد»
روش اول: استفاده از کلید میانبر – + Ctrl در محیط نرم‌افزار
دقت کنید که حتماً باید از کاراکتر «-» در قسمت بالای صفحه کلید استفاده کنید و کلید «-» در قسمت ماشین حساب صفحه کلید برای این منظور کارایی ندارد.
روش دوم: استفاده از کلیدهای میانبر Ctrl+Shift+2
توجه: در بسیاری از موارد دیده شده است که با باز شدن متن در سیستمی دیگر (مانند موبایل یا لپ‌تاپی غیر از دستگاهی که متن با آن تایپ شده است) بجای نیم‌فاصله، به‌صورت خود به خود خط‌فاصله قرار گرفته شده است. با زدن کلیدهای ترکیبی Ctrl+Shift+2 هیچ موقع این مشکل پیش نمی‌آید و در تمام دستگاه‌ها نیم‌اسپیس‌ها بهم نمی‌خورد.
اشتباهات رایج نویسنده‌ها و تایپیست‌ها
همزه:
حرف همزه (ء) یک حرف عربی است و در کلماتی که فارسی هستند نباید به کار رود. پس، پایین و بفرمایید صحیح و پائین و بفرمائید اشتباه هستند.
- اگر همزه، حرکت فتحه بگیرد، باید با پایه‌ی «الف» نوشته شود؛ مثل هیأت. (البته اگر از هیئت، منظور علم نجوم باشد، برای ایجاد تفاوت، با پایه‌ی ی نوشته می‌شود)
- اگر همزه، حرکت کسره بگیرد، باید با پایه‌ی «ی» نوشته شود؛ مثال: مسائل
- اگر همزه، حرکت ضمه بگیرد، باید با پایه‌ی «و» نوشته شود؛ مثال: کلمه عربی آباؤُکم
- همزه بدون پایه، فقط در آخر کلمات عربی می‌آید؛ مثال: سوء، اعضاء، املاء، انشاء.
کلماتی مثل «انشاء» که در انتهای آن‌ها، الف و سپس همزه بدون پایه می‌آید، الف و همزه آن‌ها، در فارسی، یک حالت اضافی است و همزه تلفظ نمی‌شود و شنیده نیز نمی‌شود، بنابراین حذف می‌شود. در این کلمات، اگر یک مضافٌ الیه به کلمه اضافه شود، یک «ی» میانجی به انتهای کلمه اضافه خواهد شد؛ مثال: اعضای مجلس - عبارت «إن شاء الله» به معنی «اگر خدا بخواهد»، فقط به همین صورت درست است.
فعل «است»:
اگر در انتهای یک کلمه، صدای «آ» و صدای «او» باشد، نیازی به آوردن «الف» در فعل «است» نیست؛ مثال صحیح: تواناست، اوست
- اگر در انتهای کلمه‌ای «و» باشد اما با صدای ضمه تلفظ شود، حتماً «الف» در فعل «است» آورده می‌شود؛ مثال: رادیو است. (رادیوست غلط است.)
چنان‌که و چنان‌چه:
«چنان‌چه» یک حرف شرط است به معنی “اگر”
«چنان‌که» یک حرف ربط است به معنی “همان‌طور که”
پس؛
– عبارت «چنان‌چه می‌دانیم» غلط است. («چنان‌که می‌دانیم» درست است)
– عبارت «اگر چنان‌چه…» غلط است. (اگر اگر…)
نکات مهم درباره کاربرد علامت‌ها در نوشتار
نقطه-ویرگول (؛): اگر جمله ما تمام شد و مقصود را رساندیم در انتهای جمله نقطه می‌گذاریم؛ مثال: «همه‌ی مواد از ذراتی به نام اتم تشکیل شده‌اند.» اما اگر قرار باشد یک مثال برای ادامه جمله بیاوریم، از علامت (؛) استفاده می‌کنیم؛ درواقع نشانه آن است که جمله، پیرو یا متمم یا مکملی دارد.
مثال: «یک سازمان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است؛ همچون: مدیریت، معاونت و …»
همچنین وقتی که به نظر می‌رسد جمله تمام شده است، ولی در واقع هنوز ادامه دارد و نویسنده می‌خواهد خواننده را به ادامه جمله کامل توجه دهد، از نقطه ویرگول استفاده میکند.
به عنوان مثال پیش از حروف: ولی، اما، زیرا و مانند این‌ها.
مثل: تو را دوست دارم؛ ولی حاضر نیستم همه عمرم را با تو بگذرانم.
ویرگول یا کاما (،): نشانه آن است که باید اندکی در خواندن مکث کنیم. این نشانه برای سهولت و درستی خواندن نوشته و برای انتقال معنی جمله‌ها استفاده می‌شود. نکته قابل ذکر در این مورد این است که نباید در کاربرد ویرگول افراط کرد. رها کردن ویرگول‌های فراوان در متن باعث زشت شدن کلیت متن در یک نگاه می‌شود. باید دانست که در بسیاری از موارد خواننده مکث میکند و گذاشتن ویرگول اضافی است و باید از آن پرهیز شود.
کاربردهای دیگر ویرگول: اگر در جمله چند واژه یا عبارت در کنار هم قرار گیرند که از نظر دستوری یک نقش داشته باشند، معمولاً بین آن‌ها ویرگول قرار می‌گیرد و در بیش‌تر موارد، قبل از آخرین کلمه «و» قرار می‌دهیم. این کار باعث می‌شود مرتبا از «و» به صورت تکراری استفاده نکنیم.
مثال 1: احمد، امیر، عباس و سارا در یک گروه قرار گرفتند.
مثال 2: او انسان مرتب، باهوش، احساساتی، زیبا و البته کمی حواس پرت است.
برای جدا کردن بخش‌های نشانی نیز گاهی از ویرگول استفاده می‌شود. البته در این مورد از خط تیره هم می‌شود بهره برد.
مثال 1: تهران، میدان آرژانتین، انتهای خیابان الوند، ساختمان نشاط، پلاک 12، واحد 8.
گفتنی است قبل یا بعد از حروفی مانند: (تا، که، و، اگر، یا، هم، خواه، اما، ولی، چون، زیرا، بنابراین، پس، اگر و را) معمولا از ویرگول استفاده نمی‌شود.
نقطه (.):
- نشانه آن است که جمله به پایان رسیده است.
- بعد از حروف اختصاری و مخفف‌ها می‌آید. مانند: پ. م. (=پیش از میلاد)
- پس از آوردن شماره‌ها نیز می‌توان از نقطه بهره برد. مثل: ۱. و ۲. و ۳.
(برای شماره‌ها از نشانه‌های دیگری نیز می‌توان استفاده کرد.)
نکته قابل ذکر در مورد نقطه آن است که نباید در پایان شعر از نقطه استفاده کنیم.
علامت سؤال (؟): جملاتی مثل: «معلم از علی پرسید، چرا دیر آمدی» یک جمله خبری به حساب می‌آیند، چرا که هیچ جوابی قرار نیست به آن داده شود. بنابراین، در انتهای این نوع جملات، نباید از علامت سؤال استفاده شود.
همچنین اگر درباره مطلبی شک و تردید وجود داشته باشد، می‌توان نشانه سوال را در پرانتز رو به روی آن قرار داد. مانند:
این نویسنده قرن هشتم (؟) دارای قلمی توانا بوده است.
این تردید می‌تواند حالت طنز نیز داشته باشد.
مثل: از یک انسان قانون‌مند (؟) مثل او بعید نبود که به تخلفی چنین گسترده دست بزند.
علامت (؟!): در مواقعی که سؤالی را برای تنبه می‌پرسیم و در حقیقت جواب سؤال را می‌دانیم، از این علامت استفاده می‌کنیم؛ مثال: مگر نگفته بودم درس بخوانید؟!
علامت تعجب (!): علاوه بر این‌که در انتهای جملاتی که تعجب‌آور است استفاده می‌شود، گاهی اوقات این را به خواننده یادآوری میکند که این جمله باید با احساس خوانده شود؛ مثال: خداحافظ!
کاربرد علائم نگارسی (علامت تعجب، سوال، ویرگول و …)
خط فاصله (-): عبارت یا جمله معترضه (جمله‌هایی که معمولا توضیحی را به مفهوم اصلى جمله می‌افزایند یا مفاهیمی از قبیل دعا و نفرین را بیان می‌کنند) می‌تواند در میان دو خط تیره قرار گیرد.
مثال جمله معترضه توضیحی: «سعدی – بزرگترین سجع‌نویس ایرانی – در قرن هفتم می‌زیست.»
مثال جمله معترضه دعایی: «استاد عزیزمان – خدا رحمتش کند – این را به ما گفته بود.»
در هنگام نگارش داستان یا نمایشنامه برای پرهیز از تکرار نام شخصیت‌ها از خط فاصله استفاده می‌شود.
مثال:
مادر: بالاخره آمدی؟
پسر: خیلی خسته شدم.
– یعنی نمی‌خواهی به خاطر دیر آمدنت معذرت بخواهی؟
– ای بابا مامان! تو رو خدا گیر نده. حوصله ندارم.
– جواب بابا با خودت.
میان بعضی کلمات که باید به همراه هم خوانده شوند نیز از خط تیره استفاده می‌شود.
مثال 1: سازمان رفاهی-تفریحی شهرداری
مثال 2: دو رگه ایرانی-هندی
مثال 3: قطار تهران-مشهد.
همچنین فاصله میان دو عدد نیز با خط تیره نشان داده می‌شود.
مثال 1: قرون ۳-۴ هجری
مثال 2: صفحات ۴۵-۳۳
برای دسته‌بندی مطالب نیز می‌توان از این شیوه بهره برد:
مثال:
– مادران شیرده
– کودکان
– افراد در معرض خطر
دو نقطه (:):
- نشانه آن است که نقل قول یا توضیح اضافی پس از آن بیان می‌شود.
- چبرای نشان دادن یک ساعت مشخص مانند: ۷:۱۴
باید توجه داشت گذاشتن دو نقطه پس از عنوان‌ها لازم نیست. مثلا در تیترها در نوشتار نیازی به گذاشتن دو نقطه نیست. چراکه معمولا خود تیترها بولد هستند و یک خط کامل را به خود اختصاص داده‌اند، بنابراین نیازی به گذاشتن دو نقطه وجود ندارد.
گیومه («»): نشانه آن است که آنچه در میان این دو نشانه قرار می‌گیرد، نقل قول مستقیم از شخصی است.
مثال: به قول حضرت حافظ: «مرا به رندی و عیب آن فضول عیب کند که اعتراض بر اسرار علم غیب کند»
همچنین وقتی در متن قرار است به واژه‌ای اشاره شود و منظور از آوردن واژه خود آن واژه باشد و نه معنای آن از گیومه استفاده می‌شود.
مثال 1: بهتر است این توضیحات را در ذیل بخش «توضیحات تکمیلی» بیاورید.
مثال 2: لطفا نظر خود را درباره نام «پرهام» بیان کنید.
مثال 3: کدام یک از شما کتاب «سرگذشت کندوها» اثر جلال آل احمد را مطالعه کرده است؟
باید توجه داشت که نقل قول غیرمستقیم داخل گیومه قرار نمی‌گیرد.
مثال: او همچنان معتقد است که می‌تواند بدون کمک دیگران بر روی پای خود بایستد.
سه نقطه (…): سه نقطه نشان می‌دهد که بخشی از متن حذف شده است.
مانند: او همچنین اضافه کرد: «ما هرگز زیر بار نمی‌رویم که یک عده با ما برخورد سلیقه‌ای بکنند و هر جور که می‌خواهند با ما رفتار کنند… آن‌ها حق ندارند ما را دست کم بگیرند.»
پرانتز ( () ):
نوشته میان پرانتز با متن ارتباطی فرعی دارد؛ بدین صورت که برای ذکر توضیح تکمیلی، مثال، عبارت توضیحی، معنای واژه، ذکر منبع، نشانه اختصاری، ذکر تلفظ کلمه و عبارت، ترجمه کلمات، جمله‌های دعایی و نفرینی و همچنین نوشتن علامات به کار می‌رود.
مثال 1: امیدوارم این گالری (نمایشگاه) به زودی در همه کشور شناخته شود.
مثال 2: نویسنده معتقد است: «شواهد بسیاری در دست است که وجود حیات در مریخ را اثبات میکند.» (حکیمی، ۱۳۷۴: ۲۴)
گاهی نیز شماره را در میان پرانتز می‌گذارند.
مثال: (۲) یا ۲)
برای نوشتن واژه‌های اختصاری و ترکیبات دعایی نیز از پرانتز استفاده می‌شود.
مثال 1: پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: …
مثال 2: همه ما در آرزوی ظهور حضرت مهدی (عج) هستیم.
نکته قابل ذکر در این باره آن است که اگر پرانتز و آنچه در آن نوشته شده است را حذف کنیم، نباید در فهم معنای متن خللی وارد شود.
مثال: آن دسته از داوطلبانی که مایلند در شعبه ۲ مؤسسه (خیابان فردوسی) مشغول به فعالیت شوند، باید آن را در زیر فرم قید کنند.
آنچه در پرانتز آمده توضیح بیش‌تر است، اما با حذف آن خللی در معنای متن وارد نمی‌شود.
قلاب ( [ ] ):
نوشته میان دو قلاب به متن اصلی افزوده شده است.
مثال: زرین کوب همچنین معتقد است: «این کتاب عطار [منطق‌الطیر] نیز به نظم و دارای مفاهیم عرفانی است.»
در این متن منطق‌الطیر به عنوان توضیحی به سخن زرین کوب افزوده شده است.
رعایت همین نکات کم در متن ها نوشته ی ما را بسیار اثرپذیر تر میکند و شانس پذیرفته شدن رو هر چند اندک اما بالاتر میبرد
سلام یک موردی که در متن ها ارسالی در جاهای مختلف میبینم مردم معمولا وقتی “آ” رو میخوان بنویسن اهمیت و تفاوتی بین آ با کلاه یا ا بی کلاه نمیدن. مانند این که مینویسن امار به جای آمار، با انلاین بجای آنلاین و غیره که شکل کلمه ای که آ با کلاه داره و بی کلاه مینویسیم خیلی زشت میشه